Beyninizin, “Maalesef bugün buluşamayız” yanıtını saniyeler içinde “Benden nefret ediyor” düşüncesine dönüştürmesi hiç dikkatini çekti mi? Eğer bu tür aşırı ve hızlı olumsuz çıkarımlar yapıyorsanız, alınganlık sınırlarını aşan bir psikolojik durum olan reddedilmeye duyarlı disfori ile karşı karşıya olabilirsiniz. Bu rahatsızlık, kişinin yaşam kalitesini derinden etkileyen, ilişkileri ve iş hayatını zorlaştıran bir hassasiyet türüdür.
Reddedilmeye Duyarlı Disforinin Belirtileri ve Yaşananlar
Hepimiz zaman zaman reddedilmekten veya eleştirilmekten hoşlanmayız. Ancak, bu duygu eğer günlük yaşantınızı, ilişkilerinizi ve ruh halinizi olumsuz biçimde etkiliyorsa, dikkat çekmeniz gereken bir durum vardır. Mesela, sevgilinizin planınızı iptal etmesi, iş yerinde sunumunuzun eleştirilmesi ya da arkadaşlarınızın sizi önemli bir etkinlikten dışlaması karşısında kendinizi bir anda büyük bir yıkım içinde hissediyorsanız, bu reddedilmeye duyarlı disfori belirtisi olabilir.
Amerikalı psikiyatrist Dr. Bill Dodson tarafından literatüre kazandırılan bu terim, Yunanca “katlanılması zor” anlamındaki “dusphoros” kelimesinden türemiştir. Dodson, özellikle depresyon hastalarında gözlemlediği bu duygusal aşırı hassasiyeti, günümüzde daha geniş bir yelpazede tanımlıyor. Öyle ki, sıradan reddedilme hassasiyetinden çok daha yoğun bir duygusal reaksiyonu ifade ediyor.
Reddedilme Hassasiyeti ile Reddedilmeye Duyarlı Disfori Arasındaki Farklar
Çoğumuz, bir eleştiri ya da hayır cevabını duyduğumuzda bir miktar üzülürüz; bu normaldir. Ancak reddedilmeye duyarlı disfori yaşayanlar için durum çok daha farklıdır. Bu kişilerde, küçücük bir reddedilme ya da eleştiri bile, yoğun bir acı, yıkım ve özdeğer sorgulamasına yol açar. Örneğin, yıllardır devam eden bir ilişkinin son bulmasıyla yaşanan acı ile arkadaşınızın kahve isteğinizi reddetmesi sonucu yaşanan duygu benzer şiddettedir.
Beyin, bu durumda adeta bir kriz sinyali verir ve kişide aşırı düşünme (overthinking) başlar. TikTok ve diğer sosyal medya platformlarında, “Reddedilmeye duyarlı disforim var” şeklinde açılan ve milyonlarca izlenen videolar, bu durumun ne kadar yaygın ama aynı zamanda ne kadar az bilindiğini gösteriyor.
DEHB ve Reddedilmeye Duyarlı Disfori Arasındaki Bağlantı
Özellikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olan kişilerde, reddedilmeye duyarlı disforinin daha yaygın olduğu düşünülüyor. DEHB sahibi bireyler için reddedilme, büyük bir balona raptiye batırmak gibi aniden patlayan acı verici bir deneyimdir. Üstelik kimi durumlarda reddedilme gerçekleşmeden, olası bir reddedilme ihtimali bile benzer şekilde yıkıcı etki yaratabilir. Örneğin, partnerinizin size mesajda emoji eklememesi ya da arkadaşınızın sizi tatil planlarına dahil etmemesi, beyninizde sosyal bir yangın çıkarabilir.
Sosyal ve İş Hayatında Reddedilmeye Duyarlı Disfori
Bu duygu sadece romantik ilişkilerle sınırlı kalmaz. İş hayatında, yöneticinizin “Konuşmamız lazım” mesajı bile “Kovuldum” düşüncesine yol açabilir. Ayrıca, toplantılarda fikirlerinizin yeterince takdir edilmemesi, sizin için devasa bir hayal kırıklığı ve içsel çatışmaya neden olur. Sosyal hayatınızda ise, arkadaşlarınızın size geç cevap vermesi ya da planlara dahil etmemesi, sizin için dışlanma hissi yaratır ve adeta bir maraton koşuyormuş gibi yıpratır.
Reddedilmeye Duyarlı Disfori ile Baş Etme Yolları
Öncelikle, bu yoğun duygular yaşandığında, “Reddedilmeye duyarlı disfori atağı mı geçiriyorum?” diye kendinize sormanız bile, süreci anlamlandırmak adına çok önemlidir. Sonrasında, aşırı duygusallıktan uzaklaşarak, yaşanan durumu nesnel ve veri temelli değerlendirmek gerekir. Örneğin, “Bugün mesajıma geç cevap verdi” diyerek durumu gözleme dayalı analiz etmek, drama ve yıkımı azaltır.
Ayrıca, bu duyguların bir süre sonra azalacağını bilmek önemlidir. Ataklar genellikle birkaç saat içinde etkisini yitirir. Bu süreçte, uzun mesajlar yazmak yerine sevdiğiniz aktivitelerle meşgul olmak, yürüyüşe çıkmak veya bir kahve içmek faydalı olabilir. Duygularınızı paylaşmak istiyorsanız, bunu “Ben dili” ile ve sakinleşmiş bir zihinle yapmak ilişkilerinizi korumanıza yardımcı olur.
Son olarak, profesyonel destek almak kesinlikle önerilir. Özellikle bilişsel davranışçı terapi, reddedilmeye duyarlı disfori ile başa çıkmada etkili yöntemler sunar. Reddedilme korkusunun hayatınızı karartmasına izin vermeyin; aşkın, eğlencenin ve sosyal yaşamın tadını çıkarmaya devam edin.
DEHB Duygusal Hassasiyet Reddedilmeye Duyarlı Disfori
Last modified: 28 Haziran 2025
